Rối loạn lưỡng cực là gì?
Rối loạn lưỡng cực (bipolar disorder) là một loại rối loạn tâm lý, ảnh hưởng đến tâm trạng, hoạt động và cả suy nghĩ của người bệnh. Rối loạn lưỡng cực được đặc trưng bởi những cơn trầm cảm sâu và những cơn mania hoặc thăng hoa cực độ, với các giai đoạn trung gian không rõ ràng.
Trong giai đoạn mania, người bệnh có thể trở nên đầy năng lượng, hào phóng, dễ nổi nóng, có tư tưởng bay bổng, thiếu kiểm soát hành vi và suy nghĩ không thực tế. Trong giai đoạn trầm cảm, họ có thể cảm thấy mất hứng thú với cuộc sống, buồn bã, tuyệt vọng, suy nghĩ tiêu cực và có nguy cơ tự tử.
Nguyên nhân của rối loạn lưỡng cực vẫn chưa được xác định chính xác, nhưng các yếu tố di truyền và môi trường đều có thể đóng vai trò. Chế độ ăn uống, tập luyện, thuốc và các liệu pháp tâm lý có thể giúp kiểm soát triệu chứng của rối loạn lưỡng cực.
Triệu chứng của rối loạn lưỡng cực là gì
Triệu chứng của rối loạn lưỡng cực có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng thường bao gồm:
Giai đoạn mania hoặc thăng hoa cực độ:
- Tư tưởng bay bổng, tự tin quá mức, tăng sự thích thú và năng lượng.
- Tăng khả năng nói, tăng khả năng hoạt động và ít ngủ hơn.
- Cảm giác bất tử, thiếu kiểm soát hành vi và suy nghĩ không thực tế.
- Hành động rủi ro và đáng lo ngại, nhưng không nhận ra rủi ro.
Giai đoạn trầm cảm:
- Mất hứng thú với cuộc sống, cảm giác trống rỗng, buồn bã và tuyệt vọng.
- Không muốn giao tiếp, cảm thấy mệt mỏi và không muốn làm bất cứ điều gì.
- Không ngủ hoặc ngủ quá nhiều, ăn uống không đúng cách và giảm cân hoặc tăng cân.
- Suy nghĩ tiêu cực, mất niềm tin vào bản thân và có suy nghĩ về tự tử.
Giai đoạn trung gian:
- Các triệu chứng giống như mania hoặc trầm cảm nhưng không đủ nghiêm trọng để được chẩn đoán là giai đoạn mania hoặc trầm cảm.
- Có thể có sự thay đổi tâm trạng đột ngột hoặc thường xuyên, không thể kiểm soát.
- Nếu bạn hoặc người thân của bạn có những triệu chứng này, bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ của một chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.Những nguyên nhân nào gây nên rối loạn lưỡng cực?
Nguyên nhân của rối loạn lưỡng cực vẫn chưa được xác định chính xác. Tuy nhiên, các yếu tố sau đây có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh:
- Yếu tố di truyền: Rối loạn lưỡng cực có thể được truyền từ cha mẹ đến con cái. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu có người thân trong gia đình bị rối loạn lưỡng cực, nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng lên.Yếu tố môi trường: Một số yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của rối loạn lưỡng cực, bao gồm căng thẳng, nỗi lo âu, bạo lực trong gia đình, tác động của ma túy và rượu bia, chất kích thích như cà phê, thuốc lá, và thiếu vitamin D.
- Sự khác biệt sinh lý: Những người có sự khác biệt sinh lý trong cơ thể, chẳng hạn như mức độ tăng cortisol trong cơ thể hoặc các chất hóa học thần kinh như serotonin, có thể dễ dàng bị ảnh hưởng bởi những yếu tố tâm lý bên ngoài và phát triển rối loạn lưỡng cực.
- Sự cố khó khăn trong cuộc sống: Các sự kiện khó khăn trong cuộc sống, chẳng hạn như việc chấm dứt quan hệ, thất nghiệp hoặc tổn thương tinh thần có thể góp phần gây ra rối loạn lưỡng cực.
Ngoài ra, còn nhiều yếu tố khác có thể góp phần vào sự phát triển của rối loạn lưỡng cực, nhưng chúng vẫn đang được nghiên cứu để hiểu rõ hơn về căn nguyên của bệnh.
Có những loại rối loạn lưỡng cực như thế nào?
Có ba loại rối loạn lưỡng cực chính:
- Rối loạn lưỡng cực loại I: Đây là loại bệnh rối loạn lưỡng cực nhẹ nhất và thường được gọi là “bipolar I”. Người bị rối loạn lưỡng cực loại I có thể trải qua những cơn mania kéo dài ít nhất 7 ngày và thường kết hợp với các triệu chứng khác như chán ăn, mất ngủ, nói nhiều và hưng phấn quá mức. Họ cũng có thể trải qua các cơn trầm cảm kéo dài ít nhất 2 tuần.
- Rối loạn lưỡng cực loại II: Đây là loại bệnh rối loạn lưỡng cực nặng hơn và thường được gọi là “bipolar II”. Người bị rối loạn lưỡng cực loại II không trải qua các cơn mania nhưng lại có các cơn hypomania (một loại mania nhẹ). Họ cũng có thể trải qua các cơn trầm cảm kéo dài ít nhất 2 tuần.
- Rối loạn lưỡng cực không phân loại: Đây là loại bệnh rối loạn lưỡng cực mà không rõ ràng thuộc loại I hay loại II. Người bị rối loạn lưỡng cực không phân loại có thể trải qua các cơn mania và trầm cảm, nhưng không đáp ứng đầy đủ với các tiêu chuẩn để được chẩn đoán là rối loạn lưỡng cực loại I hoặc loại II.
Tất cả các loại rối loạn lưỡng cực đều có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực lớn đến cuộc sống hàng ngày của người bị bệnh, do đó việc điều trị và quản lý bệnh rất quan trọng.
Điều trị rối loạn lưỡng cực như thế nào?
Việc điều trị rối loạn lưỡng cực phụ thuộc vào mức độ nặng của bệnh và những triệu chứng cụ thể mà bệnh nhân đang gặp phải. Một số phương pháp điều trị thông thường bao gồm:
- Thuốc: Thuốc được sử dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực bao gồm thuốc kháng trầm cảm, stabilizer tâm trạng và thuốc chống co giật. Tuy nhiên, các loại thuốc này chỉ được kê đơn bởi bác sĩ chuyên khoa về tâm thần học và phải được sử dụng theo chỉ dẫn của họ.
- Trị liệu hành vi và tâm lý: Các loại trị liệu này bao gồm tâm lý trị liệu cá nhân, tâm lý trị liệu nhóm, hướng dẫn kỹ năng tự giúp đỡ và trị liệu hành vi đơn giản. Trị liệu này có thể giúp bệnh nhân học cách giải quyết vấn đề, tăng cường sức khỏe tâm lý, tăng cường khả năng chịu đựng stress và cải thiện quan hệ xã hội.
- Điều trị bằng ánh sáng: Điều trị bằng ánh sáng có thể được sử dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực loại II. Phương pháp này sử dụng ánh sáng màu xanh hoặc trắng để tạo ra hiệu ứng tác động đến biorhythm tự nhiên của cơ thể, giúp cân bằng tâm trạng và giảm triệu chứng.
- Phẫu thuật: Phẫu thuật có thể được sử dụng trong trường hợp các phương pháp trên không hiệu quả. Tuy nhiên, phẫu thuật chỉ được áp dụng trong các trường hợp rất nghiêm trọng và chỉ được thực hiện bởi các chuyên gia trong lĩnh vực này.
Tuy nhiên, quan trọng nhất là bệnh nhân cần phải hợp tác chặt chẽ với bác sĩ để theo dõi và tuân thủ chế độ điều trị. Việc duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục, và giảm stress cũng là những phương pháp hỗ trợ hiệu quả cho việc điều trị rối loạn lưỡng cực.
Bài: Kinh Kha